Dirkslandse Sas in oude glorie hersteld

De restauratie van het waterstaatkundig monument Dirkslandse Sas is vrijdag 17 juni 2005 door de commissaris van de koningin, de heer J. Franssen, officieel opgeleverd. Het herstel van het roemruchte sluiscomplex aan het einde van het havenkanaal van Dirksland, heeft ruim een jaar geduurd.

(kijk voor meer foto's in het fotoboek)

Het Sas was tot in de jaren zeventig als keer-, schut- en uitwateringssluis in gebruik. De Deltawerken maakten dat door het wegvallen van eb en vloed, de scheepvaart de sluis niet meer gebruikte. Toen het verval in de jaren negentig doorzette, maakten het voormalig waterschap Goeree-Overflakkee, de gemeente Dirksland en de provincie Zuid-Holland plannen voor restauratie van het unieke waterstaatkundig complex. Met het herstel van het Dirkslandse Sas is een bedrag van bijna 1,2 miljoen euro gemoeid. In 2004 stelde het Europees garantiefonds de helft van de totale kosten als subsidiebijdrage beschikbaar. Vorig jaar kon de restauratie beginnen van het complex dat sinds 2002 de status van Rijksmonument heeft.

Waterschap Hollandse Delta is vertegenwoordigd in de Stichting Het Dirkslandse Sas, die formeel eigenaar is geworden van de gerestaureerde sluis.

Geschiedenis
De sluis is gebouwd tussen 1790 en 1791 om het overtollig regenwater uit de Dirkslandse polder naar het Haringvliet beter te kunnen afvoeren. Tegelijkertijd wilde men de toegang naar de haven van Dirksland veiligstellen. De sluis fungeerde toen nog als hoofdwaterkering. Tegenwoordig heeft het Sas geen directe verbinding meer met het Haringvliet. Het is nu een binnenwaterkering.

Restauratie
De huidige restauratie is niet de eerste. Zo werden in 1886-1887 de dekstukken op de muren in hardsteen vernieuwd en zijn in de jaren 1888 en 1912 de vloeddeuren vernieuwd. Tussentijds is de waterkerende hoogte vergroot, een aspect dat nauwgezet in beeld is gebleven tijdens de restauratie.
Rien Poortvliet maakte in de jaren tachtig een nostalgische tekening van het sluiscomplex. Op deze prent neemt de oude sluiswachterwoning een prominente plaats in. In 1791 nam Jilles van den Doel er zijn intrek als sluismeester. Zijn nazaten hebben er ruim 130 jaar gewoond. Pas in 1924 kwam daar met het vertrek van Cornelis van den Doel een eind aan. De sluiswachterwoning is enkele jaren geleden gerenoveerd door de huidige eigenaar.

Bij de nu afgeronde restauratie is het metselwerk in de oorspronkelijke staat teruggebracht. De natuursteen is gerestaureerd en de ontbrekende sluisdeuren geplaatst, inclusief staalwerk en bijbehorende lieren. De bediening van de sluisdeuren is beperkt tot de buitenste deuren. Die zijn namelijk onderdeel van de waterkering. Ze worden gesloten als dat voor de veiligheid nodig is.

Het Sas is altijd van grote betekenis geweest voor Dirksland. Niet alleen als waterstaatkundig werk, maar ook op het gebied van de verbindingen. In de loop van de 19e eeuw is er in het Sashuis een telegraafkantoor gevestigd waarmee schippers hun komst in Dirksland meldden. Later is een draaibrug voor fietsers en voetgangers aan het sluisje toegevoegd. Ook in de toekomst blijft het Sas goed bereikbaar. Speciaal voor de recreatieve fietser is er een nieuw fietspad aangelegd langs het Zuiderdiep.